ใส่ปุ๋ยที่มีค่าธาตุอาหารเลขสูงๆ ยิ่งมาก ยิ่งดี จริงหรอ?

เป็นเรื่องที่หลายคนสงสัยมาก ว่า ถ้าสมมุติเราใส่ปุ๋ยมากๆ ผลผลิตเราก็จะมากขึ้นด้วยหรือเปล่า
แบบว่าให้สูตรง่ายๆ 1+1 = 2 ถ้าใสปุ๋ยมากกว่า 2 เท่า คงต้องได้ผลผลิตดีกว่า 2 เท่าแน่ๆ จริงไหม

ผมขอบอกว่า มันไม่ได้เป็นเช่นนั้นเสมอไป
เอาจริงๆ ต้นไม้ก็คือสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่ง อะไรที่มากเกินไปก็ไม่ดี
สมมุติเราใส่ปุ๋ยเลขธาตุอาหารสูง ก็เปรียบเสมือนแม่เราตักข้าวมากะละมังหนึ่งแล้วหวังให้เรากินให้หมดในมื้อเดียว เราจะได้โตไวๆ คุณคิดว่ามันเป็นไปได้ไหมหละ แม้เราจะหิวจัดก็กินไม่หมดจริงไหม ต้นไม้ก็เช่นกัน

เราอาจจะเห็นผลว่ามันอิ่ม เห็นว่าต้นไม้เขียวเวลาใส่ปุ๋ย
แต่ไม่นานก็หิวอีก มันต้องมีกินทุกวัน ไม่ใช่แค่ 7 วัน ต่อปี
และถึงแม้ว่าเราจะใส่มาก แต่ถ้าขีดความสามารถของต้นไม้มันไม่ได้มากตามเพราะไม่เคยกินธาตุอาหารรอง เสริมเลย
ปุ๋ยที่เหลือก็จะกลับกลายเป็นขยะ กินไม่ทันก็ถูกชะล้างไป หรือเกาะดินให้เป็นกรดเป็นด่างเกินไป เกิดดินดาน ดินเปรี้ยวได้ หรือกลายเป็นว่าเราเอาปุ๋ยไปเลี้ยงวัชพืชไปซะงั้น เหมือนซื้อปุ๋ยมาถมที่เท่านั้นเอง

ฉะนั้นการใส่ปุ๋ย ต้องใส่ให้พอดีๆ

จากข้อนี้ผมไม่ได้คิดเองแต่ได้อ้างอิงแนวคิดเพื่อยกตัวอย่างมาจาก
วารสารวิจัยและส่งเสริมวิชาการเกษตร ม.แม่โจ้ พ.ศ. 2560 ทดลองสุ่มกับข้าวแบบเปรียบเทียบข้าว ได้ผลดังนี้
1. แปลงข้าว ปลูกไม่ใส่ปุ๋ยเลย ได้ความสูง 78 cm
ขายข้าวได้ 6,600 บาท
2. แปลงข้าว ปลูกใส่ปุ๋ยเคมี 15-5-5 ได้ความสูง 75 cm
ขายข้าวได้ 8,000 บาท
3. แปลงข้าว ปลูกใส่ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดินเมืองไทย ใส่ปุ๋ย 4-4-0 ได้ความสูง 81 cm
ขายข้าวได้ 8,100 บาท
4. แปลงข้าว ใส่ปุ๋ย 2 เท่า (8-8-0) ได้ความสูง 77 cm (เสียค่าปุ๋ย 2 เท่า)
ขายข้าวได้ 7800 บาท
5. แปลงข้าว ใส่ปุ๋ย 3 เท่า (12-12-0) ได้ความสูง 82 cm (เสียค่าปุ๋ย 3 เท่า)
ขายได้ 8,100 บาท

จากการทดลองสรุปได้ว่า
สมาชิกในการวิจัย ผู้ใช้ 4-4-0 สามารถลดค่าปุ๋ยได้ 506 บาทต่อไร่ ได้ผลผลิตเพิ่มขึ้น 175 ก.ก. ต่อไร่ ข้าวแข็งแรง จึงจำเป็นต้องใช้สารกำจัดศัตรูพืช น้อยลงมาก

วิจัยจากสำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร
วิเคราะห์ต้นลำไยอายุ 3 ปี จากใบและลูก พบว่าใน 1 ปี ต้นลำไยใช้ไนโตรเจน (N) 4.45 กิโลกรัม ฟอสฟอรัส (P) 4.275 กิโลกรัม และโพแทสเซียม (K) 1.025 กิโลกรัม
= ต้นลำไยใช้ NPK 4-4-1 เท่านั้นเอง

สรุปการวิจัยได้ว่า
ใส่ปุ๋ยค่ามากๆ ก็ไม่ได้หมายความว่าจะได้ผลดีกว่าซะหน่อย!!
ใส่มากไป ต้นไม้หิวแค่ไหนก็กินปุ๋ยได้เท่าที่อิ่ม หากกินไม่ทันกินไม่หมด ปุ๋ยที่เหลือก็ทิ้งไป/เลี้ยงหญ้าไม่มีประโยชน์อะไร
พืชก็ไม้ได้โตขึ้นเร็วกว่าเดิม แถมบางที่ไม่งามกว่าเดิมด้วยซ้ำ เหมือนซื้อปุ๋ยแพงๆ ไปถมที่
ยิ่งเมืองไทย ดินพื้นฐานดีอยู่แล้ว หากเพิ่มศักยภาพดินให้ดีๆ ดินจะมีธาตุอาหารจากธรรมชาติเพียงพอแล้ว โดยไม่ต้องใช้ปุ๋ยเคมีเพิ่มก็ได้

ดังนั้นหากเราจะใส่ปุ๋ยเน้นเลขปุ๋ยที่พอดีๆ ต้นไม้มันก็มีขีดจำกัดในการดูดธาตุอาหารนะ แม้เราจะใส่ปุ๋ยมากๆ ก็ไม่ได้มากความว่าต้นไม้จะดูธาตุอาหารได้มากกว่าเดิมซะหน่อยมันก็ดูดธาตุอาหารได้เท่าเดิม
นอกกจากนี้ เราควรใส่ปุ๋ยที่มีธาตุอาหารหลากหลายไม่ต้องมากก็ได้แค่ให้ครบ 13 ธาตุอาหารก็พอ และที่สำคัญควรเป็นปุ๋ยที่ปลดปล่อยธาตุอาหารให้นานๆ เราจะได้ไม่ต้องออกแรงใส่ปุ๋ยบ่อยๆ และต้นไม้ก๋ยังจะได้มีอาหารกินต่อเนื่องตลอดๆ ไม่มีมื้อไหนอด
ที่สำคัญควรเป็นปุ๋ยที่มีจุลิทรีย์เพื่อเพิ่มศักยภาพดินย่อยดินให้เป็นธาตุอาหารให้อุดมสมบูรณ์ขึ้น
เพียงเท่านี้ต้นไม้ก็จะแข็งแรง สมบูรณ์และออกดอกออกผลให้เราได้ดีกว่าเดิม

สรุปสูตรการใส่ปุ๋ยให้ได้ผลดี เลขไม่ต้องมาก ไม่ต้องเยอะแค่ให้ธาตุอาหารครบ
และควรใส่น้อยๆ แต่ถี่ๆ หรือหากไม่อยากใส่บ่อยๆ ก็ใช้ปุ๋ยที่สามารถปลดปล่อยธาตุอาหารได้นานๆ ต้นไม่จะได้มีอาหารค่อยๆ กินเพียงพอได้หลายๆ มื้อ